ΑΠΟ ΠΟΥ ΠΡΟΗΛΘΕ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΚΑΛΙΤΣΑ

ΑΠΟ ΠΟΥ ΠΡΟΗΛΘΕ Τ’ ΟΝΟΜΑ ΚΑΛΙΤΣΑ;
Η Αμαλιάδα μέχρι το 1842 αποτελούταν από δυο διαφορετικούς οικισμούς, που διαχωρίζονταν με φυσικό όριο τον χείμαρρο Σοχιά. Βορειανατολικά της Σοχιάς επεκτεινόταν ο οικισμός Καλίτζα και νοτιοδυτικά ο οικισμός Ντερμπίς- Τσελεπξή ή Ντερβίς- Τζελεμπή. Με Βασιλικό Διάταγμα που προκάλεσαν οι κάτοικοι την 1/7/1842 τα δυο χωριά μετονομάζονται σε Αμαλιάς. Την 18/11/1885 με το (ΦΕΚ 98/18/11/1985) εγκρίνεται το ρυμοτομικό σχέδιο διάνοιξης δρόμου που θα ένωνε τις αγορές των κωμοπόλεων Ντερβίς Τζελεμπή και Καλίτζα και ταυτόχρονα τότε αναγνωρίζεται ως επίσημη ονομασία το όνομα “Αμαλιάς”. Ο νοτιοδυτικός οικισμός Ντερβίς- Τσελεμπή, καθώς ενδείκνυται μάλλον πρέπει να προήλθε κατά την τουρκοκρατία από τούρκο αξιωματούχο και κτήτορα, του εν λόγω οικισμού.
Το τοπωνύμιο Καλίντζα ή Καλίτζα ή Καλίτσα συμπεριλαμβάνεται στον στατιστικό πίνακα του Max Vasmer «Die Slaven in Griechenland», Berlin, 1941. Όμως όσον αφορά η ονομασία Καλίτσα, δεν δείχνει να προέρχεται από μεσαιωνική ορολογία που σημαίνει «γυμνός τόπος », αφού δεν μνημονεύεται από καμιά ιστορική πηγή, ούτε από το «Χρονικό του Μορέως». Από ότι γνωρίζουμε για πρώτη φορά μνημονεύεται στην απογραφή του Ιταλού προβλεπτή Γκριμάνι το έτος 1700, αποτελούμενο από 46 οικογένειες με πληθυσμό 151 κατοίκους. Κατά την απογραφή καταγράφεται ως «Colizza» και όχι σαν Καλίτσα.
Όμως κατά καιρούς, έχουν γραφεί πάρα πολλά, περί της προέλευσης του με διαφορετικές απόψεις περί του ονόματος Καλίτσα. Κατά τις διάφορες καταγραφές που πραγματοποιήθηκαν στην περίοδο της ενετοκρατίας και τουρκοκρατίας στον Μοριά, καταγράφηκε ένας σημαντικότατος αριθμός οικισμών με κατάληξη -ιτσα. Μετά την παλιγγενεσία, παρέμειναν σχεδόν όλοι εγκαταλελειμμένοι και μη οικισμοί με τα παλιά τους ονόματα. Συν το χρόνο και σταδιακά οι αρχές με διάφορα διατάγματα μετονόμασαν, τους οικισμούς δίνοντας σ’ αυτούς ελληνικά ονόματα. Μεταξύ αυτών έχουν ένας πολύ μικρός αριθμός έχει ακόμα παραμείνει με το παλιό όνομα, όπως Καστάνιτσα, Κερασίτσα, Μαρίτσα, Πολίτσα, Στεμνίτσα, Χαλαντρίτσα, κ.λπ. Επίσης στην Μεσσηνία κοντά στο χωριό Σιδηρόκαστρο υπάρχει ένα χωριό με το όνομα Καλίτσαινα.
Κάποιοι υιοθετούν, ότι ίσως τ’ όνομα να προήλθε από διαφόρους οικιστές ή κατοίκους, όπως κατά καιρούς σε διάφορα πονήματα, απαντάμε ότι προήλθε από κάποιον τούρκο πασά ονομαζόμενο Καλίτσα και άλλοι υποστηρίζουν ότι προήλθε από κάποια κάτοικο με όνομα Καλή- Καλίστα, ενώ κυκλοφορεί ακόμη μια εκδοχή ότι στον Αγιώργη λόγω της υψομετρικής διαφοράς από το Ντερβίς Τζελεμπή, ίσως να υπήρχε κάποια μικρή σκάλα, όπου λεγόταν σκαλίτσα και ίσως με το χρόνο να μετονομάσθηκε σε Καλίτσα.

Στο βιβλίο του Αν. Γ. Τρουλλού «Τα τραγούδια της Αποκριάς και της Κούνιας», σελ 13, Κυκλαδονήσια 1982, αναφέρεται μια κυρία Καλλίτσα Χρύσου- Τριανταφύλλου, όπου της τραγουδούσαν το εξής τραγουδάκι:
«Καλλίτσα είσαι σέμνωμα
κι ο κόσμος σε θαυμάζει
η φύση όλη η κοινή
αστέρα σ’ ονομάζει…»

Σ’ ένα δημοτικό μας τραγούδι, αναφέρεται και η Καλίτσα, που μάλλον όπως φαίνεται πρέπει να είναι η αγαπητικιά (η καλή του).

Eβράδυν, παλιοβράδυν κι ο ήλιος έδυσεν
κι ο ώρηος ο Γιαννάκος πάει στο ’ξύβουνο
στο ’ξύβουνο οπίσω έν’ ένα πεγάδ’,
εκεί έν’ ο Γιαννάκος, αχ Γιαννάκο μου
δεμένος σκοτωμένος κι αναγνώριστος.
Γιαννάκο μ’ να ’χες μάνα, να ’χες κι αδελφή,
να ’χες κι έναν καλίτσα και να σ’ έκλαιγε.
Έχω και καλομάνα, έχω κι αδελφή
έχω και μιαν καλίτσα, ’φάνην κι έρχεται,
με δυο παιδιά στο χέρι κι άλλο στην ποδιά,
με δυο μαύρα μαχαίρια συχνοδέρνεται.
Δε στο ’λεγα Γιαννάκο μ’, αχ Γιαννάκο μου,
στον πόλεμο μη βγαίνεις και μην πολεμάς
ο Τούρκος πονηρός έν’ και σκοτώνει σε,
τη νύχτα πολεμάει και σκορπίζει σε.
Χίλιους Τούρκους εσκότωσα για το Χριστό
και άλλους πεντακόσιους για την Παναγιά.
Εμέν οι Τούρκοι κούμπωσαν και πιάσαν με,
ολημερίς με δέρνουν κι αναστάζουν με,
τη νύχτα με πετάζουν στα κρύα νερά.
Εκόψαν τα βραχιόνια τ’ ως τον κόμπου* τους,
εκόψαν τα ποδάρια τ’ ως τα γόνατα.

*κόμπου: αγκώνα

Στην διάλεκτο των Ελλήνων της Ουκρανίας, ένα παραδοσιακό τραγούδι αναφέρει την Καλίτσα.

Ναι, Κουσταντίνους εν μικρός,
Ναι, μικρός Κουσταντίνους
Εν μισή ντουνιά, μισή χρονιά.
Ηρεύς να φάει,
Ωχ, ηρεύς αρνιά και πρόβατα,
Δεκαοχτώ σουνάρια.
Ωχ, ηρεύς αλάφια γιουμουστά,
Τ' αλάφια γιουμουσμένα.
Ρε, γω κλέγου την καλίτσα μου,
την μυριαγουρασμένη.
Ρε, σίλια δώκα την, πήρα την,
σίλια δώκα τα’ είπην.
Πράτην τη μαρέα, αγώρασα την.
Ρε, του μάτι τουτς, του φρύδι τουτς
ν Καράβια ν’ αγουράζει.

Από το γλωσσικό ιδίωμα των Δαρνακοχωρίων περιοχή των Σερρών βρίσκουμε την λέξη Καλίτσα που σημαίνει Κρασοκανάτα. Οι Δρακονοχωρίτες στο καθημερινό τους λεξιλόγιο χρησιμοποιούν λέξεις της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, ατόφιες ή ελαφρά παραφθαρμένες. Πρέπει να τονίσουμε ότι δέχτηκαν και τουρκικές και σλαβικές και βουλγάρικες επιδράσεις. Επίσης στο γλωσσάρι της Θάσου, καλίτσα σημαίνει πήλινο μεγάλο βάζο.
Στο Άγιο Όρος υπάρχει τοποθεσία Καλίτσα. επίσης και στον Δήμο Μεδέωνος στην Κατούνα του Ξηρομερίου υπάρχει κι εκεί τοποθεσία πάλι με το όνομα Καλίτσα. Ενώ και στην λίμνη Αμβρακία υπάρχει κι εκεί τοποθεσία Καλίτσα. Στο Κέηπ-Τάουν της Νότιας Αφρικής υπάρχει μια πόλη με τ’ όνομα Καλίτσα, όπου είναι το κέντρο μιας τενεκεδούπολης και απέχει περίπου σαράντα χιλιόμετρα από το Κέηπ- Τάουν.
Ακόμη με την ονομασία Καλίτσα, είναι ένα νοστιμότατο αγριόχορτο στην Κρήτη, η περιβόητη καλίτσα της θάλασσας ή αμάραντο.

Πλήθος Σλάβικων οικισμών και τοποθεσιών, έχουν αφήσει τα αποτυπώματά τους, σ’ ολόκληρη την Πελοπόννησο, όπου ακόμη και σήμερα αναφέρονται με εξαίρεση αρκετών οικισμών που με διάφορα διατάγματα, μετά την παλιγγενεσία έχουν μετονομασθεί, λαμβάνοντας καθαρά Ελληνικά ονόματα. Έχουν περάσει αρκετά χρόνια μετά την μετονομασία όμως ακόμη και σήμερα αναφέρονται τα παλιά ονόματά τους.
Θ’ αναφερθώ σε μέρος ονομασιών με κατάληξη -ιτσα
Αρκετοί οικισμοί της Πελοποννήσου κατά τις καταγραφές που πραγματοποιήθηκαν πριν την επανάσταση του 1821 είχαν τότε κατάληξη του ονόματός τους σε –ιτσα.
Αβολάνιτσα (Ηλεία), Αραγωνίτσα (Αχαΐα), Αγορελίτσα (Μεσσηνία), Αγουλινίτσα (Ηλεία), Αλβάνιτσα (Ηλείας), Απιδίτσα (Αρκαδία), Αρβίτσα, (Αρκαδία), Αρτίτσα, (Ηλεία), Βαλτίνιτσα (Αχαΐα), Βερβίτσα, (Αρκαδία), Βερνίτσα (Μεσσηνία), Βοστίτσα (Αχαΐα), Γάρδιτσα (Ηλεία), Γιάννιτσα (Λακωνία), Γλανιτσά (Αρκαδία), Γουμενίτσα (Αχαΐα), Γρανίτσα (Αρκαδία), Γριβιτσά (Μεσσηνία), Δάρβιτσα (Αρκαδία), Δίμνιτσα (Αχαΐα), Δούνιτσα (Αχαΐα), Ζερμπίτσια (Μεσσηνία), Ζερνοβίτσα (Αρκαδία), Καλίτσα (Ηλεία), Καμενίτσα (Αρκαδία), Καρίτσα (Λακωνία), Καστάνιτσα (Αρκαδία), Κερασίτσα (Αρκαδία), Κερνίτσα (Αρκαδία), Κονιδίτσα (Αρκαδία), Κοπάνιτσα (Ηλεία), Κοτίτσα (Λακωνία), Κουκουβίτσα (Ηλεία), Κουστενίτσα (Αρκαδία), Λαμπίστα (Κορινθία), Λέβιτσα (Ηλεία), Λεστένιτσα (Ηλεία), Λιγουδίτσα (Μεσσηνία), Άνω και Κάτω Λουκάβιτσα (Ηλεία), Λουμπίστα (Αχαΐα), Μαλτίτσα (Λακωνία), Μαρίτσα (Αχαΐας), Μηλίτσα (Μάνη), Μοστενίτσα (Ηλεία), Μοφκίτσα (Ηλεία), Μπαρμπίτσα (Αρκαδία), Μπαρτίτσα (Αρκαδία), Μπουκάβιτσα (Ηλεία), Μπρίτσα (Μιστράς), Νεμνίτσα (Αρκαδία), Νίβιτσα (Ηλεία), Ντάμιτζα ή Ντάμιζα (Δάφνη Ήλιδας), Ντίριτσα ή Ντόριζα (Αρκαδία), Πάνιτσα (Αρκαδία), Πατερίτσα, (βουνό ανατολικά της Βυτίνας), Παύλιτσα (Ηλεία), Πιπερίτσα, (Μεσσηνία), Πιτίτσα (Αχαΐα), Πλατανίτσα (Ηλεία), Πολίτσα (Ηλεία), Πολοβίτσα (Μιστράς), Ποροβίτσα (Αχαΐα), Πουλίτσα, (Κορινθία), Πρινίτσα (Ηλεία), Προστοβίτσα (Αχαΐα), Σέλιτσα (Μάνη), Σκλάβιτσα, Στεμνίτσα (Αρκαδία), Τοπόριτσα (Αρκαδία), Τριπολιτσά ή Ταραμπολίτσα (Αρκαδία), Τσερνίτσα (Μιστράς), Χαλανδρίτσα (Αχαΐα).

Επίσης πλήθος από τοποθεσίες ανά την Ηλεία κατέγραψα με κατάληξη (-ιτσα):
Δαγκωνίτσα, Λιμνίτσα (Άσπρα Σπίτια Ολυμπίας), Αμπελίτσα, Ζαχαρίτσα, Καστανίτσα (Αντρώνι Λασιώνος), Ρενίτσα (Αρβανίτη Ώλενας), Βουρλίτσα (Βούναργο), Φτωλίτσα (Γούμερο Πέρσαινα Άγναντα), Αγραπιδίτσα (Δουνέϊκα) Τρικοκίτσα (Ηράκλεια) Κουκουναρίτσα, Ροβίτσα, (Καράτουλα) Ντρίτσα, Τρικοκίτσα (Κρυόβρυση), Ρενίτσα (Πελόπιο Ρετεντού), Κοζίτσα (Κρέστενα), Λιαρίτσα (Λαντζόι), Γλυνίτσα (Λιναριά), Σπορίτσα (Νεμούτα), Μπαρμπανίτσα, Κοπρίτσα (Ορεινή), Λακοβίτσα (Πόθου), Μουρίτσα (Πλάτανος), Σπηλίτσα (Στόμιο), Σχαρλίτσα, Κορίτσα, Παναγίτσα, Τρικοκίτσα (Τσίπιανα), Αγριλίτσα (Τραγανό), Πατουλίτσα (Φλώκα), Πλατανίτσα (Χαριά), Γουβίτσα, Σπηλίτσα (Ώλενα), Κριθαρίτσα (Πράσινο), Κόβιτσα (Πλουτοχώρι), Λέβιτσα (Χελιδόνι), Γουβίτσα (Αρχαία Ολυμπία), Βονίτσα (Αχλαδινή), Καπελίτσα, Λιμνίτσα (Κούμανι, Οινόη), Καλαμποκίτσα (Μουριά), Κόβιτσα (Πλουτοχώρι), Παναγίτσα (Σιμόπουλο), Ορνίτσα Γρανίτσα (Άγναντα), Ανδρίτσα (Οινόη).

Γυναικεία Ονόματα με χαϊδευτική κατάληξη σε –ίτσα:
Συνήθως σήμερα οι σύγχρονες γυναίκες, κόβουν και ράβουν τα κύρια ονόματά τους και πέραν από τα ξενόφερτα που έχουν προσαρμόσει στα δικά τους και ιδίως των παιδιών τους και σύμφωνα με μια αντίληψη που επικρατεί έχουν μετατρέψει αρκετά με κατάληξη σε -ιτσα, όπως σε Γίτσα, Κικίτσα, Λίτσα, Μίτσα, Νίτσα, Πίτσα, Ρίτσα, κ.ο.κ.
Γεωργία- Γιωργίτσα, Γιαννούλα- Γιαννίτσα, Ζωή- Ζωΐτσα, Καλλιόπη Καλιοπίτσα, Μαρία- Μαρίτσα, Νικολέτα- Νικολίτσα, Φιλιώ- Φιλίτσα, Χαραλαμπία- Χαρλαμπίτσα ή Χαρλαμίτσα, ή Λαμπίτσα, Χριστίνα- Χριστίτσα κ.ο.κ.

Λέξεις:
Η κατάληξη λέξεων σε -ίτσα, στην καθημερινότητα υποδουλώνει θηλυκό όνομα κάτι που σημαίνει το μικρότερο, το αγαπητό, το χαϊδεμένο, το ωραίο κ.λπ.. Μερικές λέξεις προερχόμενες από ονόματα θηλυκού γένους, ακόμη και σήμερα δίνουν ως κατάληξη το -ίτσα, όπως: αγελάδα- αγελαδίτσα, βρύση- βρυσίτσα, ελιά- ελίτσα, καμάρα- καμαρίτσα, κλάρα- κλαρίτσα, κοπέλα- κοπελίτσα, μηλιά- μηλίτσα, σκύλα- σκυλίτσα, φωνή- φωνίτσα, αυγή- αυγίτσα, βόλτα- βολτίτσα, φωλιά- φωλίτσα, γωνιά- γωνίτσα, δουλειά- δουλίτσα, μπόρα- μπορίτσα, ουρά- ουρίτσα, αγκαλιά- αγκαλίτσα, στάμνα- σταμνίτσα, γκόμενα- γκομενίτσα, μπύρα- μπυρίτσα, κοιλιά- κοιλίτσα, κ.ο.κ.

Επίσης συνέλεξα μερικές λέξεις με κατάληξη σε –ιτσα, που χρησιμοποιούνται ακόμη και σήμερα στην καθομιλουμένη γλώσσα.

Αβαρίτσα, η = η μικροζημιά.
Αγκλίτσα, Γκλίτσα, η = η ποιμενική ράβδος μακριά και κυρτή στο άνω μέρος.
Ακουνίτσα, η = το καπάκι του βαγενιού.
Αντερίτσα, ανταρίτσα, η = μικρό συννεφάκι, σε κορυφογραμμή.
Αρμίτσα, η = ο τραχανάς με άρμη.
Βαλίτσα, η = ο ταξιδιωτικός σάκος.
Βερβερίτσα, η = είδος σκίουρου που ζει ιδίως στην ημιορεινή Πελοπόννησο.
Βίτσα, η = μικρή ξύλινη βέργα.
Γλίτσα, η = λιπαρός ρύπος.
Γουρουνίτσα, η = παλιό παιδικό παιχνίδι που παίζονταν με ραβδιά και γαλοκούτι.
Εδαΐτσα = εκεί.
Κακαρίτσα, η = η κοπριά των γιδοπροβάτων.
Καλαμίτσα, η = το έντομο Γρύλλος ο αγροτικός.
Καντυλίτσα, η = ναυτικός κόμπος.
Καπινίτσα, η = τρύπα πίσω από το τζάκι ή από θερμάστρα ξύλου, χρησιμοποιείται με σκοπό να αερίζει την φωτιά για δημιουργείται αγωγός και να φεύγει ο καπνός από τον χώρο.
Καρίτσα, η = η ακοινώνητη, η αγροίκα.
Καρφίτσα, η = μακριά βελόνα με διακοσμητική κεφαλή, χρησιμοποιουμένη κυρίως από γυναίκες.
Κοκινοσκουφίτσα, η = ηρωίδα παιδικών παραμυθιών.
Κολιάνιτσα, η = η ποδάγρα, η παραλυσία των γλουτών (πάθηση των ποδιών).
Κολοπετινίτσα, η = ανήθικη γυναίκα.
Κομπλίτσα, η = ξύλινο ποιμενικό αγγείο για γάλα.
Κόπιτσα, η = διπλό κουμπί.
Λαμπρίτσα, η = κοιν. ονομ. εντόμων της οικογένειας των κοκκινελιδών.
Λιαγουρδίτσα, η = προσωνύμιο γυναίκας που φέρει αιμαγγείωμα στο πρόσωπο.
Ματαρίτσα, η = μάλλινο υφαντό σκέπασμα.
Μουσίτσα, η = η σκνίπα του κρασιού, (ιδιωμ.) η γυναίκα που ανακατεύεται παντού, η κουτσομπόλα.
Μουχρίτσα, η = είδος αγριόχορτου, ζιζάνιο καλλιεργειών.
Μπαρδαβίτσα, η = κρεατοελιά χεριού.
Μπελενίτσα, η = το ξερό, σκληρό και γλινώδες έδαφος.
Μπελεχρίτσα, η = η κουτσομπόλα γυναίκα.
Μπίτσα, η = το δασοφυτρωμένο.
Ορθομηλίτσα, η = παλιό παιδικό παχνίδι.
Παπαδίτσα, η = το πτηνό (Carduelis carduelis).
Παπίτσα, η = το παλιό σίδερο για σιδέρωμα ρούχων. Η χρήση του γινόταν με κάρβουνα.
Πατερίτσα, η = βακτηρία με κορυφή σχήματος ( Τ ), στην οποία στηρίζονται δια της μασχάλης οι χωλοί, το δεκανίκι, είδος καρχαριών του γένους Ζύγαινα.
Πατουλίτσα, η = μικρός φράχτης, πιθανώς σχηματισμένος από ακανθώδεις θάμνους.
Πίτσα, η = (ιταλ.) έτοιμο φαγητό από ζύμη και αλλαντικά.
Ποταμίτσα, η = το μικρόσωμο πουλί (υπολαΐς).
Σαμαρνίτσα, η = η κούνια.
Τετεντίτσα, η = το πτηνό σουσουράδα.
Τρίτσα ή Ντρίτσα, η = ψάθινο καπέλο, το παιχνίδι τρίλιζα.
Τσερλίτσα, η = λιγοστή αραιωμένη ακαθαρσία (διάρροια).
Τσίτσα, η = μικρό ξύλινο δοχείο νερού.

Λεξιλόγιο στην συνθηματική γλώσσα των Λαγκαδινών πετροκτιστάδων:
Ζυγοβίτσα, η = το γάλα.
Αβαρίτσα, η = η Ανατολή, λίγο πριν βγει ο ήλιος.

Από την Ελληνική ιστορία αντλούμε την είδηση ότι τον Μάρτιο του 1804 ο Γιάννης Δεληγιάννης, πιεζόμενος από τους Τούρκους σχεδίαζε να σκοτώσει τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη. Για τον φόνο προσέλαβε τον Αλβανό Βελεμβίτσα, αλλά, όταν τον όρκιζε και του ανάφερε ότι έπρεπε να σκοτώσει τον Θ. Κολοκοτρώνη, αυτός δεν δέχτηκε. Από το όνομα Βελεμβίτσα, διαπιστώνουμε ότι έχει κατάληξη σε –ιτσα, και προέρχεται από την αλβανική γλώσσα.

Στην συνοικία Καλίτσα της Αμαλιάδας, υπάρχει σήμερα οικογένεια με τ’ όνομα Κολίντζας. Ίσως θα πρέπει ν’ ανατρέξουμε στο γενεαλογικό δένδρο αυτής της οικογένειας μήπως, μας οδηγήσει στην προέλευση της ονομασίας, που κατά την απογραφή του Ιταλού προβλεπτή Γκριμάνι το έτος 1700, για πρώτη φορά καταγράφεται ως «Colizza» και όχι σαν Καλίτσα.

Πηγές:
(-«Ηλειακά», Ντίνος Δ. Ψυχογιός, περιοδικό λαογραφικής ιστορικής και γλωσσικής σπουδής της Ηλείας, εκδόσεις Βιβλιοπανόραμα, Αμαλιάδα 2008.
-Καρνάρος Κ. Λεωνίδας, «Αμαλιάδα 1821-1914», εκδόσεις Βιβλιοπανόραμα, Αμαλιάδα 2002.
-«Οικιστικά Στοιχεία & Χριστιανικά Μνημεία του τ. Δήμου Ήλιδας & Ελίσσας», Παναγιώτη Ανδριόπουλου, έκδοση Ιεράς Μητροπόλεως Ηλείας.
- Γριτσόπουλος Τάσος, «Διήγησις συμβάντων της Ελληνικής Φυλής από τα 1770 έως τα 1836».
-«Πληθυσμός και Οικισμοί της Πελοποννήσου 13ος – 18ος αιώνας», Βασίλη Παναγιωτόπουλου, Αθήνα 1985.
-«Πίνακας του εμπορίου της Ελλάδος στην Τουρκοκρατία (1787 – 1797)», Φελίξ Μπωζούρ, Παρίσι έτος VIII (1800), εκδόσεις Αφων Τολίδη Αθήνα 1974.
-Αν. Γ. Τρουλλού «Τα τραγούδια της Αποκριάς και της Κούνιας», σελ 13, Κυκλαδονήσια 1982.
- «Ξένοι ταξιδιώτες στην Ελλάδα 1700 – 1800, Κυρ. Σιμόπουλου, ενάτη έκδοση, εκδόσεις Στάχυ, Αθήνα 2001.
-Πρακτικά του έκτακτου Ηλειακού πνευματικού συμποσίου 2001, «Οικισμοί και τοπωνύμια στην Αμαλιάδα», Εύη Πάλλα- Χρονοπούλου, Αθήνα 2003.
- Κώστα Η. Μπίρη, «Οι Αρβανίτες- οι Δωριείς του νεωτέρου Ελληνισμού», εκδοτικός οίκος Μέλισσα, Αθήνα 1998.
-Ανδρέα Δ. Μπούτσικα, «Η Φραγκοκρατία στην Ηλεία», Αθήνα 1994.
-Ανδρέα Δ. Μπούτσικα, «Σλάβοι και τοπωνύμια στην Ηλεία», απάντηση στο σλαβολόγο MAX VASMER, Αθήνα 1992).
-