Η ΕΛΕΝΗ ΤΟΥ ΠΡΟΥΝΤΖΟΥ ΚΑΙ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ

ΑΡΘΡΟ ΤΟΥ ΗΛΙΑ ΤΟΥΤΟΥΝΗ

Η ΕΛΕΝΗ ΤΟΥ ΠΡΟΥΝΤΖΟΥ ΚΑΙ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ
Στον οικισμό Καρδαράς της Αλωνίσταινας (πρώην δήμου Φαλάνθου Αρκαδίας), που την ονομασία του την έλαβε από τους πρώτους οικιστές τσοπάνηδες με το όνομα Καρδαράς , ζούσε μια πατριαρχική ποιμενική οικογένεια με το όνομα Προύντζος. Κατά την καλοκαιρινή περίοδο, αρκετοί τσοπάνηδες από την περιοχή του Ναυπλίου κτηνοτρόφοι μετανάστευαν στο Μαίναλο με τα αιγοπρόβατά τους, για να ξεκαλοκαιριάσουν τα ζώα τους στο δροσερό και πλούσιο σε βοσκή ελατόδασος του Μαινάλου στην Αρκαδία. Αυτή η οικογένεια αρχικά διέμενε σε πρόχειρα καταλύματα (καλύβες), συν τον χρόνο ανήγειραν οικίες και η συνοικία (τουρκ. μαχαλάς) ονομάσθηκε «Προύντζου Καλύβια». Η οικογένεια του Προύντζου μετά την πάροδο πολλών ετών, έγινε πολυάριθμη και κατά την επανάσταση του 1821, προσέφερε μεγάλες υπηρεσίες στον ένοπλο απελευθερωτικό αγώνα , από της έναρξης μέχρι και το τέλος του.

Στου Καρδαρά κατά την επανάσταση του 1821, ήταν ο Παναγιώτης Προύντζος ήταν ο πιο περίφημος και πασίγνωστος καπετάνιος της περιοχής. Και ο μόνος που επέζησε από τους άνδρες μετά την απελευθέρωση, ο οποίος έλαβε και μια μικρή σύνταξη από την Κυβέρνηση του Καποδίστρια. Μετά την δολοφονία του Κυβερνήτη, πέθανε ο γέρο- Προύντζος και έμειναν μόνον οι γυναίκες στον οικισμό χωρίς κανένα πόρο ζωής.
Κάποια κοπέλα από την οικογένεια, αναφέρεται ότι κατά την διαμονή τους στον οικισμό Προύντζου Καλύβια (έτερος τόπος χειμερινής διαμονής), που βρίσκονταν κοντά στο Ναύπλιο κατά τους χειμερινούς, να είχε αναπτύξει ερωτικές σχέσεις με τον ηγούμενο της Μονής Καρακαλά και έμεινε έγκυος.

Η Μαρίτσα όταν κατάλαβε τα συμπτώματα της εγκυμοσύνης της, έκρυψε από την οικογένειά της εγκυμοσύνη, μέχρι που ήλθε η άνοιξη και μετοίκησαν στο Μαίναλο στου Καρδαρά. Εκεί όταν πλέον άρχισε να διαφαίνεται η εγκυμοσύνη, οι δικοί της την πίεσαν να τους αναφέρει τον πατέρα του παιδιού που επρόκειτο να φέρει στον κόσμο. Η Μαρίτσα δεν μαρτύρησε τίποτα σε κανέναν, μόνο έστειλε κρυφά παραγγελιά στον ηγούμενο στην μονή Καρακαλά, να έρθει για να την συναντήσει και να κουβεντιάσουν τι μέλλει γενέσθαι. Ο ηγούμενος μόλις έλαβε το μήνυμα της Μαρίτσας, κατέφθασε γρήγορα στο Καρδαρά και αφού έψαξε, βρήκε την Μαρίτσα στην βρύση του μαχαλά να κουβαλάει νερό για το σπίτι της. Μόλις την συνάντησε, αφού αυτή πρώτα τον προσκύνησε, ο ηγούμενος την παρακάλεσε και της έταξε κάποιο σοβαρό ποσό για να μην προδώσει την ενοχή του.

Η ΕΛΕΝΗ ΤΟΥ ΠΡΟΥΝΤΖΟΥ ΚΑΙ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ

Α) Κωνάκι εδώ, κωνάκι εκεί, κωνάκι παραπέρα,
κωνάκι και ’ςτου Καρδαρά ’ςτου Προύντζου το καλύβι
’πο’ ’κει κωνεύ’ ο ΄γούμενος ο Ξεροκαστελλιώτης,
για την Ελένη ερώταγε την ανιψιά του Προύντζου.
Η Ελένη λείπει για νερό, λείπει για το βαρέλι.
Κι’ ακόμα λόγος έστεκε και συντιχιά κρατιέται,
σ’ ’το δρόμον όπ’ ερχότανε μικρό παιδί απαντάει.
Στέκει και το συχνορωτάει στέκεται και του λέει,
-Το τίνος είναι τ’ άλογο που στέκει σελλωμένο;
-Του ’γούμενου είναι τ’ άλογο του Ξεροκαστελλιώτη.
Και το βαρέλι επέταξε ’ςτο ’γούμενο παγαίνει,
στρωτή μετάνοια του ’καμε και του φιλεί το χέρι,
στο γόνα του την έκατσε στα μάτια την κοιττάζει.
-Ελένη τι είσαι κίτρινη και τι ‘σαι μαραμένη;
-Μη σε μαλών’ η μάννα σου κι’ ο σκύλος αδερφός σου;
-Δε με μαλών’ η μάννα μου μήτε κι ο αδερφός μου
-Μον’ με μαραίνει το παιδί, που μ’ έχεις ’γγαστρωμένη.
-Σώπα Ελένη μην το λες και μην το κουβεντιάζης
κι’ εγώ ’χ’ άσπρα για το παιδί φλωριά να τ’ αναθρέψω.

(«Περισυναγωγή Γλωσσικής Ύλης και εθίμων του Ελληνικού Λαού ιδία δε του της Πελοποννήσου», Π. Παπαζαφειρόπουλου, σελίδα 65, αριθμός Ζ΄, εν Πάτραις 1887).

Β) Κονάκι εδώ, κονάκι εκεί, κονάκι παραπέρα,
κονάκι και στου Καρδαρά στου Προύντζου τα Καλύβια,
Που ’χε τους δώδεκα τους γυιούς, τα δεκοχτώ τα ανίψια.
Που ’χει κι εγγόνια περισσά και πέρσες τις νυφάδες.
Εκεί κονεύει ο ηγούμενος ο Ξεροκαστελλιώτης.
Για τη Μαρίτσα ρώταγε, του Προύντζου την εγγόνα.
Μαρίτσα λείπει για νερό στη βρύση για να φέρη.
Κι ακόμα ο λόγος έστεκε κι ακόμα ερωτούσε,
Κι η Μάρω τον αγνάντεψε στο δρόμο οπού ερχόταν
Και το βαρέλι πέταξε στου ’γούμενου τραβάει.
Στρωτή μετάνοια του ’κανε και του φιλά το χέρι.
Κι ο ’γούμενος τήνε τηρά και την καλοξετάζει:
-Μαρίτσα, τα’ είσαι κίτρινη σαν πατρινό λεμόνι;
Μη σε μαλώνει η μάννα σου κι ο γέροπαππουλής σου;
-Δεν με μαλώνει η μάννα μου μαϊδέ ο παπππουλής μου
Μόν’ με βαραίνει το παιδί, που μ’ έχεις γκαστρωμένη.
-Σώπα Μαρίτσα μην το λες και μην το συντυχαίνης,
γιατί μου κόβουν τα μαλλιά, μου κόβουν και τα γένια.
Και ’γω ’χω άσπρα για παιδί, να το καλαναστήσω.

(Πετρόπουλος Δημήτριος, «Πελοποννησιακά δημοτικά τραγούδια», άρθρο στην Πελοποννησιακή Πρωτοχρονιά 1960, σελίδα 87).

Η παράδοση αναφέρει ότι η Μαρίτσα πέθανε λίγες ημέρες μετά τον τοκετό, και ότι το σκάνδαλο ανακαλύφθηκε και οι εκκλησιαστικές αρχές καθαίρεσαν τον ηγούμενο. Το παιδί της Μαρίτσας όταν μεγάλωσε έγινε μοναχός στην Μονή Γοργοεπηκόου στην Μαντινεία.

Αν και το τραγούδι έχει τραγουδοποιηθεί στην Πελοπόννησο, όπου συνέβησαν αυτά τα γεγονότα, είναι αξιοσημείωτο ότι η τεχνική της μελωδίας του σε κλίμακα χρωματική, καθώς και η ρυθμική του ιδιοτυπία απαντάται περισσότερο στην Ρούμελη και λιγότερο στην Πελοπόννησο. Είναι πολύ δύσκολο να εξηγηθεί αυτή η ιδιορρυθμία, αν δεν συγκεντρωθούν όλες οι μουσικές παραλλαγές, για να γίνει κάποια σύγκριση και να καταλήξουμε στ’ ανάλογα συμπεράσματα.

Λεξιλόγιο:
Κωνάκι ή κονάκι, το = η οικία, το σπίτι.
Πέρσες, οι = περίσσιες, περρισές, πολλές.

Πηγές:
(- Βέης Νικόλαος, «Χειρόγραφο του Λαογραφικού Αρχείου Αθηνών» σελίδα 66-69, αριθμός 484.
- «Περισυναγωγή Γλωσσικής Ύλης και εθίμων του Ελληνικού Λαού ιδία δε του της Πελοποννήσου», Π. Παπαζαφειρόπουλου, σελίδα 65, αριθμός Ζ΄, εν Πάτραις 1887.
- Γιατράκου Γ. Μαρία – Ελευθερία, «Η Ιερά Μονή Αγίου Δημητρίου Καρακαλά ή Ξηροκαστελλίου», Διατριβή επί Διδακτορία, Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Αθήνα 1998.
- Πετρόπουλος Δημήτριος, «Πελοποννησιακά δημοτικά τραγούδια», σελίδα 87, άρθρο στην Πελοποννησιακή Πρωτοχρονιά 1960.
- Φωτάκος-Χρυσανθόπουλος Φώτιος, «Βίοι Πελοποννησίων ανδρών», Αθήνα 1960).